انتظار علاقه مندان پروپاقرص سینما در اواخر هفته گذشته با برگزاری آیین گشایش جشنواره فیلم فجر به سر آمد؛ آیینی که در آن به رسم سال های گذشته از پیشکسوتان سینما تجلیل به عمل آمد و «محمدعلی نجفی»، «منوچهر اسماعیلی» و «اکبر عبدی» مورد تقدیر اهالی سینما قرار گرفتند.
و اما نگاهی اجمالی به عنوان فیلم ها و کارگردانان سی و ششمین جشنواره فیلم فجر نشان دهنده حضور پررنگ چهره های جوان و نسل تازه ای از سینماگران است که در کنار تعدادی از کارگردانان نسل های گذشته وارد گود رقابت شده اند.
در کنارِ سه فیلم اولیِ «مصادره» (مهران احمدی)، «امیر» (نیما اقلیما) و «خجالت نکش» (رضا مقصودی)، حضور دیگر کارگردانان جوان با آثاری قابل قبول در سال های اخیر، نشان از آن دارد که سینمای ایران روندی جوانگرایانه را طی کرده است.
کارگردانان جوان در دوره‌های اخیر جشنواره فجر خوش درخشیده اند. برای نمونه دو سال پیش جوایز بهترین فیلم و کارگردانی جشنواره به «ایستاده در غبار» و «ابد و یک روز» رسید که هر دو فیلم، اولین اثر بلند کارگردان بودند. به همین خاطر تا حدی این اتفاق نظر به وجود آمده که باید به کارگردانان جوان و با انگیزه اعتماد کرد چرا که آنان سرمایه های ارزشمند هنر سینما بوده و نسل طلایی تازه ای را نوید می دهند. بی شک حضور گسترده و مشتاقانه این جوانان نیازمند حمایت های بیشتر است.
با وجود این امیدوازی ها، سینمای ما دچار مشکلات عدیده ای در زمینه سخت افزاری و امکانات ساخت فیلم و کمبود سالن های سینما است. همچنین از دید برخی، ضرورت تغییر محتوای فیلم های سینمایی احساس می شود. از این منظر، سینما سال ها است دچار تکرار موضوع و قصه ها شده و برای احیای کالبد کم توان نیاز به دمیدن روحی تازه به سینما به شدت احساس می شود.
** ژانر فیلم های جشنواره
امسال 22 فیلم بلند داستانی، یک انیمیشن و دو مستند بلند درجشنواره سی و ششم فیلم فجر شرکت دارند و از این بین، اکثر فیلم‌ها در بخش خصوصی تولید شده‌اند.
از میان 25 فیلم حاضر در جشنواره، دو فیلم مصادره (مهران احمدی) و خجالت نکش (رضا مقصودی) در ژانر کمدی و چهار فیلم «بمب»، «تنگه ابوقریب»، «ماهورا» و «سرو زیر آب» آثاری مرتبط با دفاع مقدس هستند.
یکی از ویژگی های این دوره از جشنواره حضور فیلم هایی مرتبط با وقایع منطقه خاورمیانه و گروه های تکفیری همچون داعش است. در این زمینه چهار فیلم «به وقت شام» (ابراهیم حاتمی کیا)، «امپراتور جهنم» ( پرویز شیخ طادی)، «کامیون» (کامبوزیا پرتوی) و مستند «زنانی با گوشواره های باروتی» حضور دارند.
فیلم های امیر، «جشن دلتنگی»، «دارکوب»، «اتاق تاریک»، «چهار راه استانبول» و «هایلایت» نیز 6 فیلمی هستند که در ژانر اجتماعی در جشنواره شرکت کرده اند.
** بازیگران پرکار
درمیان بازیگرانی که در این دوره حضور دارند بابک حمیدیان با 4 فیلم به وقت شام، جشن دلتنگی، مصادره و سرو زیر آب بیشترین فیلم را دارد. هادی حجازی فر با سه فیلم لاتاری، به وقت شام و دارکوب و سحر دولتشاهی با سه فیلم عرق سرد، امیر، چهارراه استانبول به صورت مشترک در رتبه دوم قرار دارند.
ساعد سهیلی با دو فیلم لاتاری و اتاق تاریک، محسن کیایی با دو فیلم چهارراه استانبول و جشن دلتنگی، مینا ساداتی با دو فیلم جشن دلتنگی و سرو زیرآب، جمشید هاشم پور با دو فیلم دارکوب و هایلایت، امین حیایی با دو فیلم دارکوب و شعله ور، هومن سیدی با دو فیلم مصادره و مغزهای کوچک زنگ زده، هادی کاظمی با دو فیلم مصادره و امیر، سیامک صفری با دو فیلم مصادره و بمب، امیر جدیدی با دو فیلم عرق سرد و تنگه ابوقریب، فرخ نعمتی با دو فیلم سرو زیرآب و امپراتور جهنم و سعید آقاخانی با دو فیلم ماهورا و کامیون در جشنواره فیلم سی و ششم دیده می شوند.
**جامانده و انصرافی های جشنواره
سراسر شب (فرزاد موتمن)، شاه کش (وحید امیرخانی)، گرگ بازی (عباس نظام دوست)، هت تریک (رامتین لوافی پور)، آستیگمات (مجیدرضا مصطفوی)، درخونگاه ( سیاوش اسعدی)، درساژ( پویا بادکوبه) و واسطه (آرش لاهوتی) فیلم هایی بودند که نسخه هایی از آنها به دبیرخانه جشنواره تحویل شد اما هیئت انتخاب آن ها را بین فیلم های منتخب قرار نداد.
همچنین فیلم های خودسر(کمال تبریزی)، حکایت دریا ( بهمن فرمان آرا) سال دوم دانشکده من (رسول صدرعاملی)، آشغال های دوست داشتنی (محسن امیریوسفی)، خوک (مانی حقیقی)، هزارپا( ابوالحسن داودی) و لس آنجلس- تهران ( تینا پاکروان) به دو دلیل تمام نشدن پروسه تولید یا عدم تمایل کارگردان از حضور در جشنواره بازماندند.
**بزرگداشت های جشنواره
همچنان که اشاره شد، طبق رسم جشنواره ها، در این دوره از محمدعلی نجفی، منوچهر اسماعیلی و اکبر عبدی تقدیر شد. محمدعلی نجفی بازیگر، فیلمنامه نویس و کارگردان 72 ساله در کارنامه اش سابقه ساخت فیلم و سریال هایی همچون جُنگ اطهر، سربداران، گزارش یک قتل، عشق طاهر، زمان شوریدگی، زاگرس و پرسه در شهر لاجوردی دارد.
منوچهر اسماعیلی گوینده و صداپیشه 78 ساله در کارنامه اش مدیریت دوبلاژ بیش از 200 فیلم، سریال، برنامه رادیویی و دوبلوری و گویندگی دیده می شود.
اکبر عبدی بازیگر 57 ساله تئاتر، تلویزیون و سینما دیگر هنرمندی است که در بیش از 80 فیلم و ده ها سریال جلوی دوربین رفته است. او دو بار برای فیلم های مادر و خوابم می آد سیمرغ بلورین بهترین بازیگر را دریافت کرده است.
تنها یادواره جشنواره سی وششم نیز به مرحوم «علی معلم» که در دوره‌های مختلف جشنواره به عنوان داور، عضو هیات انتخاب و مدیر بخش نشست‌ها فعالیت کرده، اختصاص داشت.
از ویژگی های این دوره از جشنواره می توان به کاستن از تعداد سانس های نمایش فیلم، برچیدن بساط فرش قرمز، حذف برخی بخش ها مانند مسابقه فیلم های اول و مستند و کاهش فیلم های بخش مسابقه سینمای ایران اشاره کرد؛ ویژگی هایی که از نگاه برخی در جهت کاهش هزینه ها و شاید حرکت به سمت کیفی گرایی باشد.
به نظر می رسد امسال نیز شاهد رقابتی نفسگیر میان جوانان و کارگردانان با تجربه باشیم. به گفته گروهی از ناظران، نگاهی شماتیک به عنوان فیلم ها و آثار، نشانگر جشنواره ای متوسط است البته شاید دیگر بار غافلگیر شویم و فیلم هایی فراتر از انتظارمان ببینیم.
